Wiedza naukowa

Wow! Czy wiesz, że zmiany klimatyczne nie mają nic wspólnego z działalnością człowieka? Nie. To nie prawda. Tak się składa, że udowodniono naukowo, że to właśnie ludzie doprowadzili do zmian klimatycznych!

Wcale nie! To tylko teoria! No tak, Tommy. To prawda, że efekt cieplarniany i wynikające z niego zmiany klimatyczne to tylko teoria. Ale nie jest to jakaś tam stara teoria.

To teoria naukowa. Czyli coś zupełnie innego, niż „teoria", czyli słowo, jakiego używamy na co dzień. To działa tak: Na całym świecie są naukowcy, którzy badają wszelkiego rodzaju rzeczy. W wielu przypadkach kilku różnych badaczy pracuje nad tymi samymi zagadnieniami, próbując odpowiedzieć na te same pytania. Często naukowcy współpracują ze sobą.

Ale większość badaczy chce również być pierwszymi, którzy znajdą i zaprezentują kolejne wielkie odkrycie w swojej dziedzinie. Tak więc istnieje również spora konkurencja między badaczami. Oto grupa, która prowadzi badania nad klimatem. Mają hipotezę: podejrzewają, że ilość dwutlenku węgla jaką mogą pochłonąć oceany zależy od tego, jak gorące jest powietrze. Teraz sprawdzili swoją hipotezę, przeprowadzając eksperyment i doszli do wniosku, że: „Tak, wyższe temperatury powietrza sprawiają, że zmniejsza się ilość pochłanianego dwutlenku węgla”.

Dobra robota! Naukowcy opracowali nową wiedzę! Mamy nowy element gigantycznej układanki wiedzy, który może wyjaśnić, jak zmienia się klimat na Ziemi. Naukowcy piszą artykuł, gdzie opisują swoje badania. Opisują, co badali i jak to dokładnie zrobili, czyli jakiej metody użyli.

Wyjaśniają także jakie wnioski wyciągnęli ze swojej pracy. Teraz inni badacze mogą przeczytać ich artykuł i sprawdzić, ich czy wnioski zgadzają się z badaniami. Ponieważ w artykule jest dokładnie zaprezentowane jak przeprowadzono eksperyment, jakiej metody użyto, inni badacze mogą spróbować samodzielnie przeprowadzić ten sam eksperyment. Mogą sprawdzić, czy uzyskają takie same wyniki. Naukowcy przeprowadzają samodzielnie ten sam eksperyment.

Jeśli robi to kilka zespołów badaczy i osiągają te same wyniki, wtedy bardziej prawdopodobne jest, że wnioski są poprawne. Kawałek układanki staje się wyraźniejszy. Ale czasami coś może pójść nie tak, a badacze dochodzą do mylnych wniosków. Może nie byli wystarczająco ostrożni przy pomiarach. A może chcieli odnieść sukces i być sławni i fałszowały wyniki.

Może badacze otrzymali od kogoś pieniądze, aby wywrzeć na nich presję, by zaprezentowali pewne konkretne wnioski. Kiedy takie rzeczy się zdarzają, naukowcy produkują fałszywe elementy układanki, które nie prezentują żadnej prawdziwej wiedzy. Takie wadliwe elementy zwykle nie zostają ogólnie zaakceptowane. Mogą zostać wykryte bardzo szybko, a wtedy nikt nie chce opublikować artykułu, który je opisuje. Albo może okazać się, że nie można przeprowadzić eksperymentu tak, aby otrzymać taki sam wynik, jak pierwsi badacze.

W takim przypadku naukowcy dowiadują się, że ich wnioski nie były właściwe. Tymczasem wielu innych badaczy nadal pracuje, przeprowadzając eksperymenty, potwierdzając lub obalając swoje hipotezy. Naukowcy dokładają do układanki coraz więcej elementów. Z czasem elementy układają się w spójny obraz, czyli w teorię naukową. Teoria naukowa to coś więcej niż pojedynczy wynik z jednego eksperymentu.

Jest to spójny opis obszaru w nauce, poparty kilkoma różnymi eksperymentami, obserwacjami i zapytania. Jest tak w przypadku teorii opisującej grawitację, płyty tektoniczne, ewolucję. Albo klimat! Ale musisz być ostrożny! Ponieważ wadliwe kawałki układanki, czyli błędne wnioski, wciąż krążą wśród ludzi.

Czasami są używane jako dowód dla rzeczy, które w ogóle nie są prawdziwe. Tak więc pojedynczy element układanki, czyli pojedynczy raport naukowy lub artykuł, czasami może być niepoprawny. Ale cała układanka, której elementy do siebie pasują, czyli teoria naukowa, jest czymś, czemu zwykle można zaufać.